فه‌رمووده‌

1- قال الرسول (صلى الله عليه وسلم ) :حاسبوا انفسكم قبل أن تحاسبوا **** رواه الحاكم بسند صحيح

واتا : له نه فسى خۆتان بپرسنه‌وه‌ پێش ئه‌وه‌ى كه‌ لێی بپرسرێته‌وه‌

  ***************

2- قال الرسول (صلى الله عليه وسلم) :- يسيروا ولا تعسروا وابشروا ولا تنفروا*****رواه البخاري

واتا:- شت ئاسان بكه‌ن و گرانى مه‌كه‌ن مژده‌ده‌ربن و خه‌ڵكى له‌ دين دوور مه‌خه‌نه‌وه‌ ، واتا به‌ هه‌ره‌شه‌و شێوازى ناڕێك

***************

3-  صلاة الرجل في بَيتِهِ تَطَوَعاً نوروٌ ، فمن شاء نوَرَ بَيتَه ...رواه احمد بسند حسن

واتا :- هه‌ر پیاه‌ێك نوێژی سونه‌ت له‌ ماڵه‌وه‌ به‌جێ بهێنێ رووناكیه‌ بۆی جا هه‌ر كه‌سێ بیه‌وێ ماڵه‌كه‌ی پێ رووناك ده‌كاته‌وه‌ 

***************

4- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ (رضي الله عنه): أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله عليه وسلم) قَالَ: (اتَّقُوا اللَّعَّانَيْنِ). قَالُوا: وَمَا اللَّعَّانَانِ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قَالَ: (الَّذِي يَتَخَلَّى فِي طَرِيقِ النَّاسِ أَوْ فِي ظِلِّهِمْ).

واتا :-

(ابوهریره‌) (خوای لێ ڕازی بێت) ده‌ڵێ: پێغه‌مبه‌ری خوا(صلی الله عليه وسلم) فه‌رمووی: (خۆتان بپارێزن له‌و دوو نه‌فره‌ت لێكراوه‌)وتیان: ئه‌و دوو نه‌فره‌ت لێكراوه‌ چین ئه‌ی پێغه‌مبه‌ر(صلی الله عليه وسلم)؟ فه‌رمووی: (ئه‌وه‌ی له‌سه‌ره‌ ڕێگای خه‌ڵكیدا پیسی ده‌كات، یان له‌سێبه‌ره‌كانیاندا).[(كه‌جێگای دانیشتنی خه‌ڵكه‌)].

 

 

***************

 

5- 

عَنْ وَاسِعِ بْنِ حَبَّانَ قَالَ: كُنْتُ أُصَلِّي فِي الْمَسْجِدِ، وَعَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ مُسْنِدٌ ظَهْرَهُ إِلَى الْقِبْلَةِ، فَلَمَّا قَضَيْتُ صَلَاتِي انْصَرَفْتُ إِلَيْهِ مِنْ شِقِّي، فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ: يَقُولُ أُناسٌ: إِذَا قَعَدْتَ لِلْحَاجَةِ فَلَا تَقْعُدْ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ وَلَا بَيْتِ الْمَقْدِسِ، قَالَ عَبْدُ اللَّهِ: وَلَقَدْ رَقِيتُ عَلَى ظَهْرِ بَيْتٍ، فَرَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله عليه وسلم) قَاعِدًا عَلَى لَبِنَتَيْنِ، مُسْتَقْبِلًا بَيْتَ الْمَقْدِسِ، لِحَاجَتِهِ. [بخاري الوضوءمن تبرز على لبنتين/١٤٥]

واتا :-

(واسع) كوڕی (حبان) ده‌ڵێ: له‌مزگه‌وت نوێژم كرد، (عبدالله‌) كوڕی (عمر) پشتی كردبووه‌ قیبله‌، كاتێ له‌نوێژه‌كه‌ بوومه‌وه‌ چوومه‌ ئه‌وبه‌ر بۆلای (عبدالله‌) وتی: خه‌ڵكی ده‌ڵێن: ئه‌گه‌ر چوویته‌ سه‌رئاو ڕوونه‌كه‌یته‌ نه‌قیبله‌و نه‌قودس. (عبدالله)وتی: جارێكیان چوومه‌ سه‌ربانی ماڵێك پێغه‌مبه‌ری خوام(صلی الله عليه وسلم) دی له‌سه‌ر دووخشت دانیشتبوو ڕووی له‌قودس بوو، (واته‌ پشتی له‌قیبله‌ بوو) ده‌ستی به‌ئاو ده‌گه‌یاند.

***************

6- 

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَ) قَالَ: مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله عليه وسلم) عَلَى قَبْرَيْنِ، فَقَالَ: (أَمَا إِنَّهُمَا لَيُعَذَّبَانِ، وَمَا يُعَذَّبَانِ فِي كَبِيرٍ، أَمَّا أَحَدُهُمَا فَكَانَ يَمْشِي بِالنَّمِيمَةِ، وَأَمَّا الْآخَرُ فَكَانَ لَا يَسْتَتِرُ مِنْ بَوْلِهِ). قَالَ: فَدَعَا بِعَسِيبٍ رَطْبٍ، فَشَقَّهُ بِاثْنَيْنِ، ثُمَّ غَرَسَ عَلَى هَذَا وَاحِدًا وَعَلَى هَذَا وَاحِدًا، ثُمَّ قَالَ: (لَعَلَّهُ أَنْ يُخَفَّفُ عَنْهُمَا مَا لَمْ يَيْبَسَا). [بخاري الوضوءمن الكبائر ان يستتر من بوله٢١٣]

واتا:- 

(ابن عباس)(خوای لێ ڕازی بێت) ده‌ڵێ: پێغه‌مبه‌ری خوا(صلی الله عليه وسلم) به‌لای دوو گۆڕدا تێپه‌ڕی فه‌رمووی: (ئه‌م دووانه‌ سزاده‌درێن، به‌ڵام له‌سه‌رشتی گه‌وره‌ سزانادرێن [چونكه‌ ده‌یانتوانی خۆیانی لێ بپارێزن ]، یه‌كێكیان قسه‌ی ده‌هێناو ده‌برد، ئه‌وی تریان خۆی نه‌ده‌پاراست له‌میزه‌كه‌ی). ده‌ڵێ: داوای لقێك دارخورمای ته‌ڕی كرد، كردی به‌دووكه‌رته‌وه‌، له‌سه‌ر هه‌ر گۆڕێكیان كه‌رتێكی چه‌قاند، ئینجا فه‌رمووی: (به‌ڵكو[سزا]له‌سه‌ریان سووك بكرێت هه‌تا وشك ده‌بن). 

 

***************

 

 

7- عَنْ أَبِي مَالِكٍ الْأَشْعَرِيِّ (رضي الله عنه) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله عليه وسلم): (الطُّهُورُ شَطْرُ الْإِيمَانِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ تَمْلَأُ الْمِيزَانَ، وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ تَمْلَآَنِ -أَوْ: تَمْلَأُ- مَا بَيْنَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ، وَالصَّلَاةُ نُورٌ، وَالصَّدَقَةُ بُرْهَانٌ، وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ، وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ. كُلُّ النَّاسِ يَغْدُو، فَبَايِعٌ نَفْسَهُ: فَمُعْتِقُهَا أَوْ مُوبِقُهَا).

واتا:-

(ابو مالك الاشعری)(خوای لێ ڕازی بێت) ده‌ڵێ: پێغه‌مبه‌ری خوا(صلی الله عليه وسلم) فه‌رمووی: (پاكوخاوێنی به‌شێكی ئیمانه‌، (الحمد للة) ته‌رازو پڕده‌كات، (سبحان اللة والحمد للة) نێوانی ئاسمانه‌كان و زه‌وی پڕده‌كه‌ن، نوێژ نووره‌ خێركردن ڕاستی ئیمان و گوێڕایه‌ڵی بۆ خوا سه‌لماندنه‌، ئارامگرتن ڕووناكییه‌ قورئانیش به‌ڵگه‌یه‌ بۆت یان له‌سه‌رت، خه‌ڵكی هه‌موویان به‌یانیان زوو ده‌ڕۆن خۆیان ده‌فرۆشن، به‌وه‌ش یان خۆی ڕزگار ده‌كات، یان خۆی تیاده‌بات). [واته‌: یان خۆی به‌خوا ده‌فرۆشێ و فه‌رمانه‌كانی جێبه‌جێ ده‌كات و خۆی ڕزگار ده‌كات، یان خۆی به‌شه‌یتان ده‌فرۆشێ و فه‌رمانه‌كانی جێبه‌جێ ده‌كات و خۆی تیاده‌بات].

 

***************

 

8- 

عَنْ أَبِي حَازِمٍ قَالَ: كُنْتُ خَلْفَ أَبِي هُرَيْرَةَ (رضي الله عنه) وَهُوَ يَتَوَضَّأُ لِلصَّلَاةِ، فَكَانَ يَمُدُّ يَدَهُ حَتَّى تَبْلُغَ إِبْطَهُ، فَقُلْتُ لَهُ: يَا أَبَا هُرَيْرَةَ، مَا هَذَا الْوُضُوءُ؟ فَقَالَ: يَا بَنِي فَرُّوخَ، أَنْتُمْ هَاهُنَا؟ لَوْ عَلِمْتُ أَنَّكُمْ هَاهُنَا مَا تَوَضَّأْتُ هَذَا الْوُضُوءَ، سَمِعْتُ خَلِيلِي (صلی الله عليه وسلم) يَقُولُ: (تَبْلُغُ الْحِلْيَةُ مِنَ الْمُؤْمِنِ حَيْثُ يَبْلُغُ الْوَضُوءُ).

واتا:-

(ابو حازم) ده‌ڵێ: من له‌دوای(ابوهریره‌)(خوای لێ ڕازی بێت) وه‌ بووه‌م، ده‌ستنوێژی ده‌گرت بۆ نوێژكردن، ده‌ستی درێژ ده‌كرد هه‌تا ده‌گه‌یشته‌ بن باڵی، پێم وت: ئه‌ی (ابوهریره‌) ئه‌وه‌ چ ده‌ستنوێژێكه‌؟ ئه‌ویش وتی: ئه‌ی نه‌وه‌ی (فروخ)، ئێوه‌ لێره‌ن؟ ئه‌گه‌ر بمانزانیایه‌ ئێوه‌ لێره‌ن به‌م شێوه‌یه‌ ده‌ستنوێژم نه‌ده‌گرت، بیستوومه‌ له‌خۆشه‌ویستم(صلی الله عليه وسلم) فه‌رموویه‌تی: (جوانی و ڕازاوه‌یی ئیماندار له‌ڕۆژی قیامه‌تدا ده‌گاته‌ ئه‌و شوێنه‌ی ئاوی ده‌ستنوێژی پێده‌گات).

 

***************

9-

عن أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ (رضي الله عنه): أُقِيمَتِ الصَّلَاةُ، و رسولُ اللهِ (صلی الله عليه وسلم) نَجِيٌّ لرجلٍ -وفي حديثِ عبدِ الوارثِ: ونبيُّ اللهِ (صلی الله عليه وسلم) يُنَاجِي رَجُلًا- فما قامَ إلى الصَّلاة حتى نامَ القومُ. وفي حديثِ شُعبةَ: فَلَمْ يَزَلْ يُنَاجِيهِ حَتَّى نَامَ أَصْحَابُهُ، ثُمَّ جَاءَ فَصَلَّى بِهِمْ. [بخاري الاذان٦١٦]

واتا:-

(انس)(خوای لێ ڕازی بێت) ده‌ڵێ: قامه‌ت كرا بۆ نوێژ كه‌چی پێغه‌مبه‌ر(صلی الله عليه وسلم) له‌گه‌ڵ پیاوێكدا چپه‌ی ده‌كرد هه‌ڵنه‌ستا بۆ نوێژ هه‌تا خه‌ڵكه‌كه‌ خه‌ویان لێكه‌وت پاشان هات و نوێژی بۆ كردن.. 

 

***************     

 

10- 

عن عُمَرُ بْنُ عَبْدِ الْعَزِيزِ: أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ إِبْرَاهِيمَ بْنِ قَارِظٍ أَخْبَرَهُ: أَنَّهُ وَجَدَ أَبَا هُرَيْرَةَ يَتَوَضَّأُ عَلَى الْمَسْجِدِ، فَقَالَ: إِنَّمَا أَتَوَضَّأُ مِنْ أَثْوَارِ أَقِطٍ أَكَلْتُهَا، لِأَنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله عليه وسلم) يَقُولُ: (تَوَضَّئُوا مِمَّا مَسَّتِ النَّارُ).

واتا :-

(عمر) كوڕی (عبدالعزیز) ده‌ڵێ: (عبدالله‌) كوڕی(ابراهیم) كوڕی (قارچ)پێی ڕاگه‌یاندم: (ابوهریره‌)ی دیووه‌ له‌مزگه‌وت ده‌ستنوێژی گرتووه‌، وتوویه‌تی: من ده‌ستنوێژ ده‌گرم له‌وپارچه‌ گۆشتانه‌ی كه‌خواردومن، چونكه‌ له‌پێغه‌مبه‌ری خوام(صلی الله عليه وسلم) بیستووه‌ فه‌رموویه‌تی: (ده‌ستنوێژ بگرن له‌وشتانه‌ی ئاگریان به‌رده‌كه‌وێت).